Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen bileğildir. Haklar, sosyete süresince insanoğluın bihakkın elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Adalet değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurunmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini uydurmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin huzursına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl dürüst kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanoğluın şekil ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte tüze, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-huy ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Haklar, insanlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini uydurmak için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve kanunların bütünüdür. Elan yaygın bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşama düzenidir. Haklar Kelime Mazmunı Haklar kelimesi Arapça “kazanç” kökünden hasılat ve kazanç kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazanç” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Yöntem Mazmunı Haklar dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir teşhism kuruluşlamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi süresince kök olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Haklar, eşhas ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Haklar, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun kellelıca ast dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Haklar kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nazir nitelikteki tamam durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar düzlükında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Haklar düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak yürekin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve tıngır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kadar değişkin tüze dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal gözleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş içtimai bir evetşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik süresince bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların önlanması) Hukukun uygulama amacını, içtimai gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından meydana gelen gereksinimlerinı huzurlamaya çkırmızıışır. Haklar bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni dirimın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanoğlunun tabii kuruluşsına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine oranlı geçmek zorundadır. Haklar önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile sınırlıdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Adalet Haklar bu fonksiyonu ile belli başlı bir kombinezon altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak essah kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere iki değişkin anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni hasretmek yolunda devamlı ve bileğsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki kıymet olarak lügat konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekermiş kurallar tamamü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Haklar bir sosyete düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım bulunan düzeni bakmak, gerekse onu bileğsoruntirmeyi meşrulaştırmak yürekin her devir adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta huzurmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan tüze düzenlerinin kendisine oranlı olup olmadığı açısından bir kıymet ve değerlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve aksi huzurlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşama uyacak, hem bile bu içtimai dirimın barış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü esenlamaya çkırmızıışacaktır.
Bir Cevap Yazın